АЛЁ, Народ на провадзе

Источник материала:

Мы з мужам пабраліся шлюбам шмат гадоў таму, на пачатку лета. Жылі спярша ў маіх бацькоў, і тады штовечар (такая завядзёнка ў вёсцы была) хадзілі на лаўку — пасядзець, навіны пачуць, пагаманіць. І, вядома ж, заўважыць, што, як толькі сцямнее (ну хоць ты гадзіннік звярай!), з нашай вёскі ў суседнюю, на новенькім "Мінску", Янак бабулі сырадой вязе.

— А між іншым, без правоў... Непарадак, — прызнала неяк лаўка. — Трэба было б правучыць.

Не доўга думалі, як? звычайную палку памерам з міліцэйскае жазло пафарбавалі ў чорна-белы колер, прыбралі майго мужа ў армейскую фуражку, цёмную куртку з каўняром, каб трохі твар прыкрыць, цёмныя штаны... Засталося вызначыць, у якім жа месцы яго паставіць, бо трэба ж, каб і нам тое чутна было. Увесь "маршрут" перабралі.

А нашу і суседнюю вёскі раздзяляла невялічкая рэчка.

Карацей, калі стала цямнець, муж мой на сваім матацыкле з каляскай заехаў на мост, стаў там, уключыў "габарыты". Мы ж, уся кампанія з лаўкі, сабраліся пад мостам, стаіліся (аж піск камарыны чуваць) і сядзім — чакаем...

Чуем — нясецца той "Мінск". Бліжэй, бліжэй да нас пад'язджае. Муж здалёк "жазлом" яму: "А ну спыніся!". Той, вядома ж, па тармазах... "Даішнік" да яго (не падыходзячы блізка):

— Інспектар Рыдак. Вашы правы!

У хлопца (потым казаў) вочы ад страху па яблыку, а не бачыць нічога — толькі зубамі ляпае... Горш за тое: сюды ж, да моста, адзін з нашых вяскоўцаў на мапедзе ляціць. Але ж згледзеў, што нейкія разборкі тут, што газай пахне, і як крутнецца на ўсе 180, як дасца ў кусты! І заціх...

Мы пад мостам аж зайшліся ад рогату.

Ну і муж за намі — не ўтрымаўся, выдаў сябе.

— Вой, Сеня, гэта ты? — пытаецца ў яго матацыкліст. — От добра!.. Каб я знаў, дык бутэльку ўзяў бы.

— А ў цябе хіба ёсць? — пытаецца муж. — То вязі, бо ты ж ведаеш — ад "даішнікаў" адной не адкупіўся б: без правоў ездзіш — раз, хуткасць перавышаеш — два...

Як там ні было, а новых сустрэч з "даішнікамі" (нават ліпавымі... Не кажучы ўжо пра сапраўдных) хлопец, відаць, пабаяўся, а таму вельмі хутка здаў на правы. Што цікава — з першага разу!

Л.А.

Нясвіжскі раён.

Мая чарговая гісторыя — з сумных часоў, часоў так званага новага прыгону — ну, калі селянін працаваў ад цямна да цямна, а яму за гэта "нічога не было" (апроч "палачак"). А "мінімум" — выпрацуй. І нарыхтоўкі — мяса, малако, яйкі, масла, нават скуры свіныя — дзяржаве здай. І аблігацыі — зноў жа дзяржаўнага займу — "добраахвотна" выкупі. А за якія, прабачце, шышы? На тых "палачках" грошы ж не растуць...

Зрэшты, дзяржава таксама пра людзей клапацілася. Тады вось, напрыклад, яна ці не ўсіх вырашыла абуць у гумовыя боты, бо вельмі ж вялікія сілы былі кінуты на вырошчванне кок-сагызу (травяністай каўчуканоснай расліны). З-за яе, праклятай, вясковыя дзеці матуль, можна сказаць, не бачылі — тыя сыходзілі досвета і прыходзілі поцемну.

Але ж фасону, як кажуць, не гублялі: смяяліся, спявалі, хоць і з рызыкай "загрымець", складалі вершы ды прыпеўкі. Сама помню (гадкі ў чатыры) падхапіла дзесь словы "серп і молат — смерць і голад", прыдумала да іх нейкую мелодыю, хаджу па двары і спяваю...

Галоўнае — не спыніць (Сталіна ўжо не было, але ж страх пякельны застаўся) — ні ўгаворамі, ні пагрозамі... Пад "хатнім арыштам" бацькі трымалі, пакуль словы песні забылася.

Зрэшты, да справы.

Падчас таго кок-сагызу адна з нашых лучынскіх баб узяла (гэта ж жах які!) ды... праспала. Падхапілася — што рабіць? Трэба і на працу не спазніцца (на балота за чатыры вярсты), і ў печы прапаліць (дзецям есці зварыць — большыя пакормяць меншых), і скаціну агледзець...

Карацей, цапу-лапу яна, адна нага тут, другая там — неяк управілася. З печы палавінку гарбуза выцягнула. За яе — і ў каробку з почапкай, бо трэба ж і самой у абед нешта з'есці.

А далей — фуфайку на плечы, каробку за плечы і ў бок балота. Бабы ж ужо далёка зайшлі. Дык Мар'я за імі... Бегла, бедная — аж іскры ўваччу.

— Вой, — кажа, — бабачкі, ледзь вас дагнала. — Так засаплася, так угрэлася...

— Ну, — смяюцца тыя, — нават пара з ватоўкі ідзе... Ці, можа, дым?..

Прынюхаліся — сапраўды:

— Што ў цябе за спіной? — пытаюць. — Ці не гарыш ты?

Мар'я каробку з сябе, а яна ўжо да плячэй прагарэла, у фуфайцы дзірка з кулак.

Аказваецца, да таго гарбуза нейкі вугольчык прыстаў, і, пакуль Мар'я бегла, ён пакрысе разгараўся.

— А я ж і чула, што ў плечы пячэ, — тлумачыла ўсім кабета, — але ж думала, што гэта ад бегу, што я так угрэлася...

Жанкі ўсё разумелі і, вядома ж, спачувалі (бо стамілася баба і патрэбную рэч прапаліла...). А яшчэ — яны рагаталі і з год пасля пыталіся: ці ўхапіла ж яна жару, ці паклала ў сваю каробку?

І выраз тады ж прыдумалі: калі нехта вельмі спяшаўся, сталі казаць: "Што ты бяжыш, як Мар'я на кок-сагыз?".

Адным словам, цяжка людзі жылі, на рабоце "гарэлі", але сабе не здраджвалі. Можа, таму і выжылі?

Соф'я Кусянкова.

в. Лучын, Рагачоўскі раён.

У вёсцы, згадзіцеся, на кані сёння той, хто коніка мае. Чарга на яго (асабліва вясной, калі ўсе бульбу садзяць, ці восенню, калі выбіраюць) — што да начальства таго: запіс — за месяц. І гэта пры ўмове, што грошы плаціш, "чарку" наліваеш і араць гатовы нават пры месяцы... А што яшчэ застаецца, калі ты ў той вёсцы — адрэзаны кус: залятаеш хіба на суботу-нядзелю. Альбо — у адпачынак...

Карацей, сёлета з пасадкай бульбы нам яўна не шанцавала: і ў адны выхадныя "з канём не дамовіліся", і ў другія, і на трэція — холад з дажджом. Але ж мы на ўсякі выпадак прыехалі...

І добра зрабілі, бо не паспелі спыніцца — сусед, як прывід, узнік. І з катэгарычным: "Глашка (так яго кабылку завуць) сёння свабодная, так што можаце браць... Альбо зараз, альбо не ведаю калі".

Што было рабіць? Успомнілі стары анекдот (памятаеце — цешча зяцю: "Як хочаш круціся, але ж каб пахаваў мяне ля Крамлёўскай сцяны!" Ён ёй: "Мама, як хочаце круціцеся, але ж трэба памерці: пра ўсё дамоўлена — пахаванне заўтра ў 15)...

А ў нас — конь. Сёння. Нават ужо...

Патэлефанавалі сябрам (гэта, дзякаваць Богу, блізка, да таго ж цяпер ці не ў кожнага аўто, хоць дрэнненькае), клікнулі на падмогу суседку — праз нейкую гадзіну былі на сотках. Там жа размеркавалі, хто будзе ў баразне, хто — у плузе, а каму кабылку вадзіць...

Вось гэту, апошнюю аперацыю, даверылі Сашу, бо любіць ён жывёлін — любых (што, мусіць, рэдкасць для мужчын?). Ну, камара, яшчэ можа прыбіць, калі дужа "дастане", а вось заляцеўшую муху — не. Хіба паганяе, пакуль тая фортачку знойдзе... Можа яшчэ газеткай пад зад падпіхнуць: ляці, маўляў, гуляй... Што ўжо казаць пра котку, якую летась у спёку нехта зачыніў на балконе дзявятага паверха. Нікога не кранала яе адчайнае мяўканне... Апроч Сашы. Той паўмікрараёна на ногі паставіў, але ж свайго дамогся: котку выратавалі. Мы потым жартавалі: "Ці не яна табе ў знак удзячнасці маленькую хамячыху прынесла?

Але ж котка коткай, а тут па досыць цяжкай глебе трэба было вадзіць не вельмі маладую і не вельмі дужую кабылку, якая, мабыць, не адзін раз пашкадавала, што нарадзілася ў вёсцы. І таму Саша, каб падбадзёрыць жывёліну, найперш пагладзіў яе па шыі і пяшчотна прапанаваў: "Ну, Глаша, пайшлі. Цяжка табе, разумею. Але ж круг-другі пройдзем — трошкі адпачнеш..."

Маша, якая ад нараджэння свайго чула ад мужчын хіба мацюкі, недаверліва бліснула вокам, пастрыгла вушамі, паматляла галавой і паволі пайшла.

Зямля падымалася цяжка, імжэў халаднаваты дождж, і таму на другім-трэцім крузе, шкадуючы, Саша зноў пагладзіў кабылчына вуха, сказаў: "Малайчына, Глаша... Ты працаўнічка, ты разумніца, ты прыгажуня...".

Вось гэтае казаць, мусіць, не трэба было, таму што Глаша, пачуўшы добрыя словы, ды яшчэ прамоўленыя з пяшчотай, спачатку стала ў баразне як укапаная, а потым і наогул паклала Сашу галаву на плячо. І ні сярдзітае "Но, пайшла!", ні ўзмахі рукою (нават з дубцом) не маглі скрануць яе з месца. Калі ж Саша з уздыхам прызнаў, што ўсе жанчыны аднолькавыя — іх толькі прылашчы, Глаша і ўвогуле згодна заплюшчыла вочы і прыціснулася мордай да Сашавага сцягна — прычым намертва!

Мы пакаціліся ад рогату. Мужыкі, выціраючы слёзы, спыталі, ці не пакінуць іх удваіх у гэтым садзе-агародзе...

Карацей, замест трох гадзін бульбу мы садзілі ўсе пяць, бо Глаша, не зважаючы на смех, раз-пораз замірала, прыпадала да Сашавага пляча, шумна ўздыхала... Ну як было парушаць гэтую ідылію?

...Зараз канец чэрвеня. Бульба дзе па разу, дзе па два ўжо абагнаная. У Глашы — цудоўныя вольныя дні, цёплыя і доўгія. Па выхадных мы бачым яе: карціна бязмежнага чэрвеньскага лугу, на якім пасуцца коні, згадзіцеся, дарагога вартая! Таму Саша любіць пастаяць ля акна. А мы тады — успомніць пасадку бульбы і пасмяяцца: маўляў, глядзі — Глаша табе хвастом махае... Відаць, сэрцам чуе, што ты прыехаў..."

І хто яго ведае — можа, так яно і ёсць?

Надзея Плясковіч.

г. Бабруйск.

...Ці не ў кожнае навагоддзе мы глядзім кіно пра тое, як герой Мягкова трапляе ў новы дом на вуліцу Будаўнікоў, але не ў Маскве, а ў Ленінградзе.

Нешта падобнае адбылося і ў нас, але не ў горадзе Леніна, а ў вёсцы...

Значыць, жыве ў нас адзін чалавек. Як многія, на вялікі жаль, любіць выпіць. А ў той вечар яму і наогул "пашчасціла": досыць добра намурзаўся — ледзь дадому паўзе. Але ж прыкмячае, што з вуліцы ў двор звярнуў, а Шарык нават не гаўкнуў. "Во, — думае, — разгультаіўся, во разбэсціўся — гаспадара свайго сустракаць перастаў!"...

І жонка, бачыць, не чакае: святла няма, дзверы знутры замкнёныя.

Стукаць не стаў: адагнуў цвічкі, выцягнуў шыбу — улез праз акно.

А далей — справа звычная: разуўся, на хаду скідаючы адзенне, рушыў у спальню. Толькі дайшоў да ложка, толькі ўпаў і ногі выпрастаў — віск з-пад боку... Ды дзікі, жаночы... Падскочыў як абвараны! Уключыў святло. Суседка на ложку — у сцяну ўціснулася, коўдру на сябе нацягнула, вочы вырачыла і крычыць.

— Ты чаго тут? — здзівіўся ён.

— Гэта ты чаго? — плача кабета. — Гэта мой ложак, мой дом!

Азірнуўся Іван — сапраўды... Заблудзіўся ён (ліха ім, тым жодзінцам, што пасля Чарнобыля набудавалі перасяленцам аднолькавых хат).

Хмель як рукою зняло. Таропка нацягнуў нагавіцы, ускінуў іншае адзенне, стаў прасіць:

— Волька, ты прабач! Ранавата я з вуліцы звярнуў, дом пераблытаў... Ты ж хаця не кажы нікому. На смех падымуць...

Вольга накінула на сябе халацік, вывела "госця" з хаты. Іван — з удзячнасці — ёй нават шыбу на месца паставіў, пайшоў дамоў.

У сваім двары яго сустрэў Шарык (і ніякі ён не гультай)...

А вось дзверы і тут былі замкнёныя. Таму "фокус" з шыбаю давялося паўтарыць яшчэ раз. І ўлезці ў акно. Ціхенька, каб не пабудзіць ліха (у выглядзе жонкі), ён пракраўся ў спальню, асцярожненька, на краёчку, лёг. І тут жа пачуў:

— П'яніца ты пракляты... Дзе ж цябе чэрці насілі? І калі ты ўжо нап'ешся? Калі перастанеш мне нервы рваць? Каб табе смалы якой налілі, каб ты...

Дзіўная справа: чуў Іван гэтую "песню" — можа, сто разоў! Але ж рады быў толькі зараз! Пад гэтую калыханку сваёй жонкі, дома, на сваім ложку цалкам шчаслівым ён засынаў.

А калі прачнуўся, уся вёска ўжо ведала пра яго начны візіт: Волька, выганяючы ў поле карову, не ўцярпела — усё расказала суседкам. Таму іх мужы праз гадзіну-другую, вітаючы візіцёра, ужо казалі яму: "З лёгкай парай, блудны Іван".

З той раніцы гэтая мянушка да яго і прыляпілася. А між іншым, дарэмна, бо не распуснічаў ён. І нават не хацеў... Тут — як у кіно: будаўнікі ва ўсім вінаваты. І, вядома ж, гарэлка.

Не кажучы ўжо пра Чарнобыль.

Дзіна Канстанцінаўна Дубадзелава,

в. Леніна, Добрушскі раён.

Рубрыку вядзе Валянціна Доўнар.