Адыходзяць вёскi ў нябыт?..

Источник материала:

20 ГАДОЎ ПАСЛЯ

Сёння вёскi няма. Яна адышла ў нябыт i жыве толькi ў пiсьмовых крынiцах ды памяцi тых яе жыхароў, якiх чарнобыльская катастрофа параскiдала па розных рэгiёнах краiны.

— Халочча, — расказве галоўны iнжынер Рэспублiканскага спецыялiзаванага унiтарнага прадпрыемства па дэзактывацыi i пахаванню радыеактыўных адходаў «Палессе» Генадзь Якiмчанка, — была першым населеным пунктам Гомельшчыны, якi мы пахавалi. Вёска знаходзiлася на ажыўленай аўтамагiстралi мiжнароднага значэння Адэса—Ленiнград i была вельмi моцна забруджана радыяцыйнымi выкiдамi. У вынiку людзей перасялялi ў некалькi этапаў у розныя месцы рэспублiкi, пасля чаго наша прадпрыемства ў 1993 годзе прынялося тут за сваю работу, таксама ў некалькi этапаў. У чым яна заключалася? Знесцi з твару зямлi ўсе будынкi, а гэта ж многiя дзесяткi дамоў, надворных пабудоў, аўтастанцыя, магазiн, сталовая, Дом культуры, склады, жывёлагадоўчыя фермы, кантора калгаса, пошта, школа i г.д. Усё гэта — у зямлю. Тут жа, на месцы. Хавалi гэтыя збудаваннi, нiбы блiзкага чалавека. I хоць з таго моманту прайшло шмат часу, да падобных пахаванняў вельмi цяжка прывыкаць.

— I многа iх было?

— I было, i ёсць. Наша прадпрыемства было створана ў канцы 1990 года i першапачаткова займалася пераддэзактывацыйным абследаваннем аб’ектаў, дэзактывацыяй прамысловага абсталявання ў Гомелi, тэрыторый дзiцячых садкоў, школ, палiклiнiк. Да пачатку сёлетняга года стараннямi работнiкаў «Палесся» радыяцыя была лiквiдавана з 750 вентыляцыйных i кампрэсарных установак, каларыфераў i iншых станкоў i механiзмаў 29 суб’ектаў гаспадарання. Плошча гэтага абсталявання нi многа нi мала — 158 тысяч квадратных метраў. За названы час мы правялi дэзактывацыю адкрытых тэрыторый у 225 населеных пунктах па плошчы 60,3 гектара.

Адным з асноўных напрамкаў работы прадпрыемства з’яўляецца абслугоўванне пунктаў пахавання адходаў дэзактывацыi, якiх на Гомельшчыне налiчваецца 82. Гэта, прасцей кажучы, магiльнiкi, што размяшчаюцца ў спецыяльна адведзеных месцах. Там, дзе не павiнна ступаць нага чалавека. На дванаццацi з iх пабудаваны свiдравiны для проб вады на ўтрыманне небяспечных радыяцыйных элементаў.

Што ж датычыцца пахавання будынкаў, збудаванняў на адселеных тэрыторыях i тэрыторыях, якiя адносiлiся цi адносяцца зараз да зоны наступнага адсялення, дык тут наступны малюнак: у 104 пасёлках i вёсках разбурана, вывезена i пахавана 4518 падворкаў i рэшткаў ад iх. Сюды ж адносяцца i такiя капiтальныя збудаваннi, як жывёлагадоўчыя фермы, Дамы культуры, школы i да т.п. Характэрна, што калi трэба знесцi нейкае збудаванне ў населеным пункце, дзе жывуць людзi, дык матэрыялы яго (якiя падпадаюць пад катэгорыю чыста ўмоўных) вывозяцца адтуль у спецыяльна выкапаныя катлаваны, каб яны ўжо не ўяўлялi небяспеку для чалавека, а забруджаныя матэрыялы — у магiльнiкi. Катлаваны ўяўляюць сабой iнжынерныя канструкцыi — «чашы», глыбiня якiх у залежнасцi ад грунтавых вод складае тры—чатыры метры. Глiняны слой на дне стварае абарону пранiкнення шкодных элементаў у водную сiстэму. Вядома, што на гэтыя работы, як i на пахаванне розных збудаваняў на месцы iх былога знаходжання ў аддаленых вёсках i пасёлках, распрацоўваецца адпаведная праектна-каштарысная дакументацыя, вызначаюцца пэўныя нарматывы i г.д. Усё робiцца на навуковай аснове, i калi я спытаў, на колькi часу хопiць работы калектыву «Палесся», Генадзь Мiкалаевiч адказаў коратка: надоўга. Бо занадта ўжо вялiкiя аб’ёмы, а выкананне тых работ, вядома ж, залежыць ад фiнансавання. Хоць кожны год яно паляпшаецца, аднак хацелася б, каб яно было большым. Ды i значны працэнт тэхнiкi, што працуе ў экстрэмальных умовах, ужо выпрацавала свой рэсурс.

Прадпрыемству за ўвесь гэты час давялося працаваць ва ўсiх раёнах Гомельшчыны, акрамя хiба што Акцябрскага, Светлагорскага i Петрыкаўскага. I зроблена, як было ўжо сказана, нямала. А што сёння? Тое ж самае: работы працягваюцца. Вось, напрыклад, вёска Косаль Кармянскага раёна, як кажуць, — пераходны аб’ект мiнулага года. Тут неабходна сёлета пахаваць тры жывёлагадоўчыя фермы, 82 падворкi з iхнiмi рэшткамi (агароджамi, хлявамi, iншымi прыбудовамi). I людзi з брыгады Аляксандра Шаталава адмыслова робяць сваю вельмi патрэбную справу. У катлаван зграбаюцца бярвёны разбураных дамоў (аднаго цi некалькiх), розны друз з падворкаў, i на месцы ранейшага жылля з’яўляецца невялiкi ўзгорачак, так званая земляная «шапка» паўметровай вышынi. Праз гадоў дваццаць у катлаване ўсё згнiе-спарахнее, i паверхня стане роўнай. Была вёска — няма вёскi...

У гэтым жа раёне трэба будзе ажыццявiць трэцi этап работ у вёсцы Струмень, якая даўно адселена. Тут у 2004 i 2005 гадах вялiкая частка збудаванняў i хат была пакладзена ў «труну», а сёлета такi ж лёс напаткае яшчэ сорак падворкаў.

Найбольшае ж напружанне назiралася гэтымi днямi ў Брагiне, дзе работы вядуцца на працягу некалькiх гадоў i дзе, акрамя «Палесся», на добраўпарадкаваннi райцэнтра, згодна з адпаведным рашэннем Гомелськага аблвыканкама, задзейнiчаны iншыя службы.

У планах прадпрыемства на сёлетнi год — работы ў Веткаўскiм, Нараўлянскiм, Хойнiцкiм i Чачэрскiм раёнах як па пахаванню розных збудаванняў, так i па дэзактывацыi адкрытых пляцовак i тэрыторый суб’ектаў гаспадарання. На ўсё гэта грашовых сродкаў адпушчана больш, чым летась — 3 мiльярды 410 мiльёнаў рублёў, у тым лiку 400 мiльёнаў — на набыццё новай тэхнiкi.