Песня № 1

Источник материала:

— Я вельмi даўно цiкавiўся i займаўся фальклорам, сам збiраў, запiсваў яго, ездзiў у экспедыцыi. Для мяне гэта ўсё вельмi блiзка. Да "Купалiнкi" я звярнуўся дзякуючы выкладчыцы беларускай музыкi Тамары Лiхач. Яна прыносiла цiкавыя ноты, якiя мелi дачыненне да музыкi ХХ стагоддзя, i неяк, калi мы вывучалi Тэраўскага, яна прынесла раздрукаваны зборнiчак Шчаглова. Я зрабiў з яго сабе копiю. А пасля ўважлiва перагледзеў змест. I звярнуў вагу на дробненькiя лiтары ў змесце, якiмi было пазначана аўтарства гарманiзацыi, цi аўтарства музыкi. Гэта рэдкае выданне, яно захоўваецца ў Коласаўскай бiблiятэцы. Там маленечкiмi лiтарамi пазначана: муз. У. Тэраўскага. За гэта я i зачапiўся, пачаў капаць далей, аналiзаваў, сядзеў у бiблiятэках. Перагледзеў шмат матэрыялаў у кабiнеце народнай музыкi ў нас у акадэмii. Некаторыя рэчы траплялiся, быццам бы нехта з вышынi падказваў. Некаторыя звесткi прыходзiлi, я лiчу, зусiм не выпадкова. Даследчыкi спецыяльна можа i не звярталi б увагi, але я капаў мэтанакiравана. Спачатку нарадзiлася гiпотэза, а потым усё яе пацвярджала. Паступова ўсё складалася ў нейкую агульную карцiнку. I калi ўжо назапасiлася вельмi шмат матэрыялу, заставалася ўсё аформiць, каб гэта прагучала пераканаўча. Насамрэч, постаць Уладзiмiра Тэраўскага быццам бы i вядомая, але не займае таго месца, якое, на маё меркаванне, павiнна займаць. Таму што Ўладзiмiр Тэраўскi — чалавек, якi заклаў асновы беларускай музычнай школы, менавiта нацыянальны накiрунак iм быў вызначаны.

— Так, сапраўды можна адчуць... Вы чулi калi-небудзь аўтэнтычныя спевы?.. Гэта абсалютна iншая музычная мова, чыста iнтанацыйна. I ў Купальскiх песнях таксама. Тэкст — традыцыйны. Ёсць зварот: "Купалiнка, дзе твая дочка?" Ён характэрны для народных песень. I ёсць варыянты адказаў. Менавiта такi варыянт тэксту i быў змешчаны ў зборнiку Мiколы Шчаглова i драме Мiхася Чарота "На Купалле". Як стваралася драма "На Купалле"? Чарот таксама спяваў у хоры Тэраўскага. Цiкавы паварот, цi не так? Тэраўскi займаўся музычным афармленнем спектакля Першага драматычнага тэатра. Еўсцiгней Мiровiч прапанаваў Чароту зрабiць нейкi сюжэт, скласцi з нейкiх народных тэкстаў, скампанаваць. Гэта было зроблена з падачы Мiровiча, але з разлiкам на тое, што драма будзе музычна афармляцца Тэраўскiм.

— Нават кампазiтар не заўсёды ведае, якi з ягоных твораў стане папулярным. Можна пiсаць сiмфонii, але стварыць адну песню, якая будзе жыць доўга i праславiць iмя стваральнiка для шырокiх колаў. "Купалiнка" займала цэнтральнае месца ў спектаклi. Ёсць у драме ключавыя моманты, напрыклад, момант зараджэння пачуцця галоўных герояў. I ў гэты час гучыць пэўная музыка. У дадзеным выпадку — "Купалiнка". Напэўна, гэта трэба адчуць сэрцам. Сам Тэраўскi — глыбока нацыянальны кампазiтар. Ён усё выдатна адчуваў i ўклаў душу ў гэтую мелодыю. Таму яна сапраўды падхапiлася людзьмi. Я не лiчу, што гэта прынiжае вартасцi песнi, калi яна лiчыцца народнай, хутчэй наадварот, сведчыць аб яе папулярнасцi. Але народ павiнен ведаць сваiх герояў.

— Я думаю, што ўсё-такi адну з галоўных роляў сыграў тэкст фальклорнага паходжання. Гэта ўзводзiла ў зман. Мелодыя — "напеў навейшага паходжання", як у Цiтовiча напiсана — i добра. Але справа яшчэ i ў тым, што шмат матэрыялаў было проста знiшчана. Iмя творцы было рэабiлiтаванае, але каб усё вярнуць, зноў увесцi ў культурнае жыццё яго творы... Напэўна, калi што i рабiлася, то ў недастатковай ступенi. У нас ёсць магчымасць аднавiць справядлiвасць, назваўшы сапраўднага аўтара "Купалiнкi".