Калi балiць палова галавы...

Источник материала:

Галаўны боль — сiмптом многiх захворванняў. Але ёсць хвароба, для якой працяглы боль у галаве, якi знясiльвае i якi часам амаль немагчыма трываць — асноўная праява. Гэта мiгрэнь. Узнiкае яна пераважна ў маладым узросце (вядомыя нават выпадкi выяўлення захворвання ў 5-гадовых дзяцей). У жанчын сустракаецца ў 3—4 разы часцей, чым у мужчын. Мiгрэнь, як правiла, не ўяўляе небяспекi для жыцця i не вядзе да страты працаздольнасцi. Яна проста перашкаджае жыць...

Тэрмiн "мiгрэнь" прыйшоў да нас з французскай мовы, а паходзiць ад усечанага грэчаскага слова "hemicrania", лiтаральны пераклад якога — "палова галавы", што ўказвае на найбольш характэрную прыкмету мiгрэнi — аднабаковасць болю.

Амаль заўсёды пачатак прыступу мiгрэнi — быццам гром сярод яснага неба: раптоўна, у любым месцы, у любы час (нярэдка нават у сне). У некаторых "мiгрэнiкаў" з’яўляюцца сiмптомы-прадвеснiкi: бледнасць, санлiвасць, пазяханне, знiжаецца працаздольнасць, пагаршаецца настрой. Пры класiчнай мiгрэнi прыступу папярэднiчае аўра (часцей за ўсё гэта зрокавыя парушэннi): хворы бачыць блiскучыя кропкi, маланкападобныя ўспышкi, вогненныя шары, раздвоеныя i каляровыя контуры прадметаў; зiхатлiвыя карцiнкi могуць змяняцца выпадзеннем асобных участкаў поля зроку, чалавек перастае заўважаць перашкоды пад нагамi. Радзей адзначаюцца парушэннi рухальнай актыўнасцi канечнасцяў, прычым, калi балiць правая палова галавы, то парушэннi ўзнiкаюць у левай назе або руцэ, i наадварот.

Другая, больш распаўсюджаная форма, пры якой аўра адсутнiчае, — звычайная мiгрэнь.

Часцей за ўсё боль лакалiзуецца або ў правай, або ў левай палове галавы, у асноўным у лобна-вочна-скроневай вобласцi, носiць пульсападобны характар i змяняецца адчуваннем балючага расколвання, сцiскання. У большасцi выпадкаў з’яўляецца млоснасць, шматразовая рвота, якая зрэдку прыносiць палёгку. Боль узмацняецца ад яркага святла, моцных гукаў i рэзкiх пахаў. Любое дакрананне да цела можа стаць нясцерпным. Кожны ўдар пульсу, паводле выказванняў хворых, "адчуваецца ў галаве, нiбы ўдар молата". Вельмi характэрныя паводзiны "ахвяры" мiгрэнi: чалавек стараецца адасобiцца, зацямнiць памяшканне, легчы ў ложак, закрыць вушы падушкай, ухутацца коўдрай. Калi боль адыходзiць (а "атакаваць" ён можа ад 4 да 72 гадзiн), многiя хворыя адзначаюць поўнае фiзiчнае знясiленне.

Механiзм узнiкнення мiгрэнi да канца яшчэ не высветлены, хоць вучоныя даўно б’юцца над гэтай праблемай. Да нядаўняга часу пераважала сасудзiстая тэорыя яе ўзнiкнення. Згодна з якой у аснове прыступу мiгрэнi ляжыць спачатку спазм (рэзкае звужэнне) сасудаў галаўнога мозгу, а затым iх стойкае расшырэнне, што i выклiкае такi моцны галаўны боль. Але iснуе яшчэ не менш як дзясятак узаемадапаўняльных тэорый: парушэнне ўзаемадзеяння болевай i супрацьболевай сiстэм, сератанiнергiчная (сератанiн удзельнiчае ў рэгуляцыi сасудзiстага тонусу; заўважана, што перад прыступам i падчас яго канцэнтрацыя ў крывi гэтага гармону скачкападобна змяняецца), генетычная (прыкладна 70 працэнтаў хворых маюць сямейную схiльнасць да гэтай немачы) i iнш. На думку вучоных, развiццё прыступаў мiгрэнi абумоўлена ўзаемадзеяннем мноства сасудзiстых, эндакрынных, нейрагенных механiзмаў.

Спецыялiсты адзначаюць: iснуе, так бы мовiць, мiгрэнозная асоба, якая характарызуецца павышанай узбуджальнасцю, амбiцыйнасцю, адказнасцю, высокiм узроўнем прэтэнзiй, нецярпiмасцю да памылак iншых людзей. "Аматар дасканаласцi" — распаўсюджанае азначэнне для людзей, якiя пакутуюць ад мiгрэнi.

"Інiцыятарамi" з’яўлення галоўнага болю могуць стаць стрэс i дэпрэсiя, змена надвор’я або клiмату, гарманальныя збоi (менструальны цыкл, прыём аральных кантрацэптываў), фiзiчнае або разумовае перанапружанне, празмернае ўжыванне алкаголю. У гэты шэраг уваходзяць i харчовыя прадукты з утрыманнем такiх рэчываў, як тырамiн, фенiлэтыламiн, аспартам, нiтрыты. Яркае святло, мiльганне выявы на экране тэлевiзара або камп’ютара, моцны шум таксама могуць стаць "спускавым кручком" для мiгрэнi. Каварства апошняй яшчэ i ў тым, што нярэдка гэта "хвароба выхаднога дня". Хворыя скардзяцца, што варта iм паспаць у выхадны дзень даўжэй, асаблiва калi на працягу працоўнага тыдня сну было яўна недастаткова, — i паўнацэнны адпачынак выцясняецца чарговым прыступам мiгрэнi.

Цалкам пазбавiцца ад гэтай немачы немагчыма. Аднак можна палепшыць якасць жыцця пры дапамозе спецыяльных прэпаратаў прафiлактычнай тэрапii i сродкаў, якiя купiруюць прыступ. Назначэнне лекавых прэпаратаў — кампетэнцыя ўрача-неўролага. Пры гэтым доктар можа параiць на працягу 2—3 месяцаў весцi дзённiк i падрабязна запiсваць абставiны, якiя спадарожнiчалi ўзнiкненню галаўнога болю, каб вызначыць iндывiдуальныя фактары рызыкi. Акрамя медыкаментозных сродкаў пры ўсiх формах мiгрэнi прымяняецца псiхатэрапiя, аўтатрэнiнг, iголкатэрапiя, масаж.

y Пры з’яўленнi прадвеснiкаў прыступу першае, што варта зрабiць, — гэта, не чакаючы ўзмацнення болю, выпiць кубак моцнага салодкага чаю з любымi ласункамi. Вялiкая колькасць глюкозы, якая неабходная галаўному мозгу ў стане гiпаксii, можа спынiць далейшае развiццё прыступу.

y Паспрабуйце папярэдзiць прыступ змяненнем тыпу дыхання: зрабiце 5—6 неглыбокiх удыхаў жыватом i больш доўгiх па часе выдыхаў.

y Прымайце лекi ў самым пачатку прыступу, да з’яўлення моцнага болю, бо пры мiгрэнi парушаецца ўсмоктвальнасць прэпаратаў i яны дрэнна засвойваюцца; пры начных формах мiгрэнi прафiлактычны прыём прэпаратаў праводзiцца ў другой палове дня.

y Паляпшаюць самаадчуванне падчас прыступу: гарчычнiк на шыю, гарачы або халодны душ галавы, тугая павязка на галаву, цёплая нажная ванна, адпачынак у зацемненым, праветраным, цiхiм пакоi.

y Лепшы сродак ад мiгрэнi — сон. Зразумела, не так i проста заснуць, калi непакояць боль, млоснасць, рвота. I тым не менш глыбокi сон хоць бы на 2—3 гадзiны, як правiла, цалкам здымае прыступ мiгрэнi.

y Плануйце свой распарадак дня. Аднак плануйце толькi тыя справы, якiя вы сапраўды зможаце зрабiць у адзiн дзень. Часта галаўны боль з’яўляецца тады, калi вы не ў стане выканаць усё запланаванае i пачынаеце перажываць з-за гэтага.

y Вызначце для сябе прадукты—правакатары мiгрэнi i выключыце iх з рацыёну. Гэта могуць быць: шакалад, какава, арэхi, бабы, сельдэрэй, цытрусавыя, бананы, слiвы, ананасы, вытрыманыя сыры, воцат, гарчыца, вэнджанае мяса, пiца, сасiскi, марынаваная гароднiна, вострыя соусы, некаторыя гатункi рыбы, а таксама сухое чырвонае вiно, шампанскае, брэндзi, пiва, кока-кола.

y Прывучыце сябе да рэгулярнага рытму сну i няспання i прытрымлiвайцеся яго ў суботу i нядзелю.

y Вядзiце актыўны лад жыцця, часцей хадзiце пешшу.

y Пазбягайце наведвання саўны: рэзкiя ваганнi тэмпературы могуць выклiкаць прыступ мiгрэнi.

y Кiньце курыць i абмяжуйце ўжыванне алкаголю.

y Старайцеся пазбягаць працяглага прагляду тэлеперадач i доўгай працы за камп’ютарам;

y Будзьце жыццярадаснымi, настройвайце сябе на адкрытасць i дабрыню, на станоўчыя эмоцыi, не назапашвайце негатыўную энергiю, якая рана цi позна таксама можа вылiцца ў прыступ мiгрэнi.

y 2 ч. лыжкi сухога лiсця белакапытнiку залiце шклянкай кiпеню, настойвайце 30 хвiлiн, прымайце па 1 ст. лыжцы 3 разы на дзень;

y Лiсце мяты пярцовай, размарыну, корань першацвету, карэнiшча валяр’яну лекавага, кветкi лаванды змяшайце пароўну. 1 ст. лыжку збору залiце шклянкай кiпеню i настойвайце да ахаладжэння. Пiце па 2 шклянкi настою на дзень.

y Прыкладайце да лба i патылiцы свежае лiсце бэзу, лопуху (варсiстым бокам), капусты.