«Малочныя рэкi» Насановiчаў

Источник материала:

Сама сабе гаспадыня

Дзякуючы «народнаму даведнiку», падворак Насановiчаў мы адшукалi даволi хутка. Размешчаны ён побач з мясцовай школай. Нечаканых гасцей сустракала гаспадыня — Iрына Насановiч. Яна, як высветлiлася потым, i з’яўляецца сапраўдным «рухавiком» усёй справы. Iрына Вiктараўна адразу пашкадавала: маўляў, няма зараз снегу, а то б работы адразу стала менш. Надвор’е для канца восенi сёлета проста анамальна цёплае, таму кароў яшчэ выганяюць на пашу. Усяго ў Камуне чатыры статкi рагуль, кожны з iх рознай колькасцi. Жывёлу «згрупавалi» па, так бы мовiць, геаграфiчных прыкметах — па вулiцах. У статку, куды «далучылiся» Насановiчы, 48 кароў.

— Сем вашых? — пытаюся ў гаспадынi.

— Дзе ж сем, ужо адзiнаццаць, — кажа Iрына Вiктараўна. — Цэлы статак у сябе трымаем. Давялося яшчэ новы хлеў будаваць.

I радоўку зараз замест тыдня (як раней) трэба праз месяц ажно адзiнаццаць дзён пасвiць. Аднак для Насановiчаў гэта не праблема — сабака добры, вельмi дапамагае. Так што i аднаму можна без асаблiвых цяжкасцяў з даволi вялiкiм вясковым статкам справiцца. Ды для Насановiчаў радоўка — гэта нiякая не работа зусiм, а так — адпачынак. Галоўны занятак — справы на падворку i на палетках. Iх участак i прысядзiбным ужо цяжка назваць, паколькi сям’я ўзяла ў арэнду i цяпер апрацоўвае шэсць гектараў зямлi. Сеюць у асноўным траву (цiмафееўку, канюшыну), а таксама буракi i бульбу. Усё для корму жывёлы. Акрамя 11 кароў, трымаюць яшчэ тры дзесяткi свiней. Уяўляеце сабе iх гаспадарку?

Усё пачыналася з двух рагуль. Тады Iрына працавала ў мясцовай гаспадарцы iмя Беларускай вайсковай акругi. Спачатку заатэхнiкам, а пасля збiрала малако з падворкаў. Менавiта тады ў яе ўпершыню i з’явiлася iдэя наконт таго, каб працаваць на сябе. «Гляджу — капейчына нядрэнная за малако ў людзей набягае, — узгадвае Iрына Вiктараўна, — вось i падумала: а чаму б i мне ўсур’ёз такой справай не заняцца?». Так яна пайшла з гаспадаркi i стварыла ўласнае «працоўнае месца» на сваiм падворку. З таго часу толькi такiм чынам грошы i зарабляе. Муж Васiль Аркадзьевiч працуе настаўнiкам у школе i пакiдаць працу не збiраецца. Ён занятак на ўласным падворку лiчыць справай не надта сур’ёзнай. А вось жонка з такiм меркаваннем не можа пагадзiцца. «Нiкуды не хачу iсцi, — кажа Iрына. — Запрашалi i ў каапгандаль сёлета ягады прымаць, дык адмовiлася. Я сама сабе гаспадыня i залежу толькi ад сябе. Такое становiшча мяне цалкам задавальняе».

Як зарабiць тысячу долараў?

У сям’i Насановiчаў двое дзяцей: Наташы 26 гадоў, а Кацi — 19. Старэйшая жыве з мужам у Салiгорску. Дзесяць месяцаў таму на свет з’явiлася ўнучка Розачка. Зараз яны разам з мамай Наташай адпачываюць у бацькоў. Для Iрыны Вiктараўны i Васiля Аркадзьевiча гэтыя клопаты толькi ў радасць. Iх малодшая дачка Каця (зараз дзяўчына заканчвае вучобу ў Слуцкiм каледжы перапрацоўчай прамысловасцi) рыхтуецца да вяселля, жыць маладыя плануюць у Любанi. Атрымлiваецца, што вялiкую гаспадарку ў асноўным цягнуць давядзецца зноў-такi бацькам. А яны i не супраць — галоўнае, каб дзецi ў жыццi ўладкавалiся.

Калi ўцягнулiся ўжо ў штодзённую цяжкую работу, на падворку з’явiлася неабходная сельскагаспадарчая тэхнiка. Набылi трактар i ўсе патрэбныя агрэгаты да яго, таксама купiлi i прэс (каб кармы нарыхтоўваць). Як кажа Iрына, ёсць усё, акрамя камбайна. Ды ён i не патрэбны, паколькi збожжавыя Насановiчы не сеюць. Два гады таму набылi «Жыгулi» сёмай мадэлi. Раней была iншамарка («Фольксваген-гольф»), аднак яна выпрабавання вясковымi «трасамi» проста не вытрымала. Таму Iрына паехала ў Мiнск i ў фiрменным аўтавазаўскiм цэнтры набыла новенькую «сямёрку», на якой зараз i ездзiць па справах. Усю тэхнiку набывалi выключна за свае грошы, без усялякiх банкаўскiх пазык. «Я крэдытаў баюся, — па-жаночы тлумачыць сваё стаўленне да праблемы Iрына. — Лепш «падцiснуцца» i нешта купiць, чым у кабалу пападаць».

Грошы «з нiчога» не з’яўляюцца, яны зарабляюцца цяжкай працай. Гэта зараз гаспадарка Насановiчаў крыху «аўтаматызавалася», а раней усё даводзiлася рабiць лiтаральна ўручную — i кармы назапашваць, i кароў даiць. Раней у iх быў просценькi даiльны апарат, якi працаваў ад «звычайнай» разеткi. Пасля, калi колькасць кароў павялiчылася, магутнасцi ў тэхнiкi стала не хапаць. Дапамог раён — i зараз дойка на падворку адбываецца, як на самай сапраўднай ферме.

Колькасць кароў — справа зусiм не «фiласофская». Так лiчыць 45-гадовая Iрына Насановiч. Былi б сiлы i здароўе, тады i з вялiкай гаспадаркай можна справiцца. А галоўнае, каб праца была ў радасць. Свой «малочны» статак Насановiчы цярплiва фармiравалi на працягу шэрагу гадоў — адбiралi самых лепшых, высокапрадукцыйных жывёл. Усё рабiлi па навуцы, i вынiк аказаўся выдатны. Калi летась яны рэалiзавалi дзяржаве 39 тон малака, то сёлета ўжо больш за 55, а за год, як мяркуюць, i ўсе 60 тон «набяжыць».

Адпаведна растуць i даходы. Паводле слоў Iрыны Насановiч, у лепшыя месяцы (звычайна ўлетку, калi пачынаецца пара «вялiкага малака») за здадзенае «белае золата» выходзiць i па тысячы долараў. Сума не толькi па вясковых мерках проста астранамiчная. Хоць, калi ўзважыць усю цяжкасць такой працы, не думаю, што многiя пагадзiлiся б яе выконваць. Так што зарабiць тысячу «зялёных» за месяц у вёсцы можна. У чым пераконвае вопыт сям’i Насановiчаў. Праўда, для гэтага трэба спраўляцца з вялiкай гаспадаркай, працаваць не разгiнаючыся ад цямна да цямна. Прынамсi ўлетку. Вось чаму, напэўна, Iрына так чакае снегу, калi работы стане менш.

Перспектыва для прыватнiка

Улетку Насановiчам давялося шмат папрацаваць — для кожнай каровы на зiмоўку трэба нарыхтаваць каля трох тон сена. Сёлета яны набылi каня: кажуць, што для гаспадаркi ён вельмi патрэбны. Калi неабходна, напрыклад, травы для «пятачкоў» накасiць, дык цi варта для гэтага трактар ганяць? А так каня запрог — i паехаў. Са справай сваёй гаспадары годна спраўляюцца — летась сена ўдосталь назапасiлi, нават 12 тон суседзям прадалi.

Малако Насановiчы заўсёды здаюць вельмi якаснае, добрай тлустасцi. Вось толькi закупачныя цэны, на iх думку, маглi б быць крыху i большыя. «Як так, 366 рублёў за лiтр? — здзiўляюцца гаспадары. — Няўжо нельга дадатковыя даплаты ўвесцi, каб нейкiм чынам заахвоцiць людзей?».

Цi знайшла iх iнiцыятыва падтрымку сярод мясцовых жыхароў? Як казала Iрына, ёсць ў Камуне людзi, якiя некалькiх кароў трымаюць (адна гаспадыня нават чатырох). Аднак у большасцi суседзi, паводле яе слоў, толькi «крывуюць» (зайздросцяць), а самi заводзiць шмат жыўнасцi зусiм не жадаюць.

— З такiх вось гаспадароў павiнны ў вынiку вырастаць сапраўдныя фермеры, — упэўнены старшыня Любанскага раённага Савета дэпутатаў Мiхаiл Бялькевiч. — Гэты ўзровень сельскагаспадарчай вытворчасцi ў хуткiм часе павiнен атрымаць актыўнае развiццё. Тут не варта нешта выдумляць — iснуе адпаведны замежны вопыт. Аднак мы не павiнны яго бяздумна капiраваць, трэба ўлiчваць свае рэалii. У аграпрамысловым комплексе апошнiм часам адбываюцца заўважныя станоўчыя змены. Гэта ўсяляе надзею наконт будучынi вёскi...

Мiкалай ЛIТВIНАЎ,

Любанскi раён.