А хто — сват?

Источник материала:

У сваты маглi iсцi бацькi маладога, яго старэйшы родны брат, сябры, так званая дружына маладога, хросныя бацькi, якiх далей i будуць называць сватамi. Гэта залежала ад традыцый мясцовасцi. Аднак амаль што паўсюдна адной з галоўных фiгур у падзеях i абрадах перадшлюбнага перыяду, а таксама ў рытуале самога вяселля з’яўляўся сват. Звычайна гэта быў хросны бацька жанiха. Але, калi па некаторых прычынах хросны бацька не мог выконваць функцыi свата (пахаваў жонку, развёўся, а, можа, увогуле, не стварыў сваю сям’ю), то сватам абiралi мужчыну ва ўзросце пасля 40 гадоў, якi павiнен быў абавязкова мець жонку i дзяцей, валодаць пэўным грамадскiм аўтарытэтам, мець здольнасць кiраваць ходам падзей i падтрымлiваць неабходны рытм святочнай падзеi.

l Калi сват заходзiў у хату нявесты, ён мог тройчы стукнуць пяткай левай нагi аб парог i цiхенька сказаць: "Яны маўчаць (маюцца на ўвазе продкi гаспадароў хаты) i вы маўчыце (г.зн. новыя гаспадары), слова супраць не кажыце".

l З таго моманту, як сват пераступiць парог хаты будучай нявесты, пачынаўся адказны перадшлюбны перыяд. Яго сэнс зводзiўся да таго, каб перакiнуць масток узаемапаразумення i ўзаемапавагi памiж двума радамi. Калi гасцям былi рады, перш за ўсё iх запрашалi за стол. Падчас застолля вялiся няспешныя размовы, i больш за ўсё, як нi здасца гэта дзiўным нашым сучаснiкам, размова мела эканамiчны характар: дзе маладыя будуць жыць пасля вяселля, што будзе дадзена ў прыданае за жанiхом, за нявестай i г. д.

l Звычайна сват накiроўваўся "на заручыны" з боханам хлеба i пляшкай гарэлкi. Пляшка гарэлкi "хадзiла" па стале памiж удзельнiкамi сватаўства, а бохан хлеба мацi нявесты павiнна была падзялiць на столькi кавалачкаў, колькi людзей сядзела за святочным сталом.

l Сватаўство лiчылася паспяховым, калi напрыканцы вячэры мацi будучай нявесты выконвала глыбока сiмвалiчны рытуал: у пляшку, якую прынёс сват, яна насыпала зерне жыта, загортвала ў ручнiк i вяртала госцю, што азначала: "Пасеянае зерне абавязкова прарасце новым коласам". Потым гэтым зернем мацi жанiха пачастуе хатнiх птушак.

l Людзi сталага веку ведалi такiя-сякiя хiтрыкi. Калi пойдзеце да будучай нявесткi ў сваты, няхай першым заходзiць сын. Шапку перад яе бацькамi не здымаюць, пакуль гасцей не запросяць за стол. Калi хтосьцi з тых, хто прыйшоў у сваты, здолее знесцi з хаты нявесты лыжку, то сын будзе ў хаце гаспадаром i жонка яго нiколi не пакiне. Праз тры месяцы пасля вяселля лыжку неабходна падкiнуць назад — у хату нявесты.