У Беларусі будзе створаны адзіны рэгістр трансплантацыі

Источник материала:

Толькі ўключаць туды будуць не тых, хто згодны стаць пасмяротным донарам, а тых, хто супраць. Бо ў беларускім заканадаўстве з 2007 года дзейнічае прэзумпцыя згоды. Калі сам чалавек ці яго сваякі не выказаліся супраць, па ўмаўчанні лічыцца, што яны "за". Пры гэтым механізм адмовы не быў дакладна ўрэгуляваны. У законе аб трансплантацыі гаварылася, што трэба афармляць заяву аб нязгодзе. Аднак з тэксту не вынікала, каму адрасаваць такі дакумент, ці захоўваюцца гэтыя звесткі ў адзінай базе і наколькі аператыўна ўлічваюцца. На стале ў Алега ВЯЛІЧКІ, старшыні Пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў па ахове здароўя, фізічнай культуры, справах сям'і і моладзі — законапраект, які прапануе дакладны механізм.

Дык куды паведамляць пра сваё нежаданне быць донарам?

— Любы грамадзянін можа напісаць заяву, што не згодны на забор органаў і тканак для трансплантацыі пры наступленні смерці, у арганізацыю аховы здароўя, якая яго абслугоўвае. Ці то паліклініка па месцы жыхарства, ці то бальніца, — тлумачыць дэпутат. — І пасля пры наяўнасці такой заявы ў выпадку смерці ніхто нават не стане турбаваць сваякоў такімі пытаннямі. Праца ўрачоў спросціцца.

За непаўналетніх аформіць адмову могуць іх законныя прадстаўнікі. Тое ж датычыцца і асоб, прызнаных у вызначаным парадку недзеяздольнымі.

Важна, каб звесткі аб тых, каго нельга лічыць патэнцыйным донарам, былі актуальныя. Наколькі хутка меркаванне будзе ўлічанае? Праект закона, паводле слоў Алега Вялічкі, абавязвае ўрачоў перадаваць інфармацыю пра нязгоду на забор органаў і тканак для трансплантацыі пры наступленні смерці на працягу сутак з моманту падачы заявы. А паколькі паступаць яны будуць прама ў адзіную базу звестак, можна спадзявацца, што інфармацыя не згубіцца ў бюракратычным дакументазвароце. Аднак нават калі здарыцца нейкі эксцэс і пададзеных звестак не акажацца, а можа, чалавек не аформіў заяву па няведанні ці проста не патурбаваўся нешта пісаць, пасля яго смерці нязгоду могуць выказаць сваякі. Без іх дазволу органы забіраць ніхто не будзе.

Што гэта за адзіная база звестак і дзе яна будзе знаходзіцца?

— Будзе створаны Адзіны рэгістр трансплантацыі, — паведамляе парламентарый. — Апроч інфармацыі пра асоб, якія не згодны на забор органаў і тканак, там будуць яшчэ звесткі пра людзей, якім праведзена трансплантацыя. Дзе канкрэтна будзе размяшчацца сервер з гэтай базай звестак, адрэгулююць пастановамі МІністэрства аховы здароўя. На маю думку, інфармацыя павінна акумулявацца ў РНПЦ транспланталогіі.

Распрацоўшчыкі заканадаўчых паправак разлічваюць, што ўтварэнне адзінага рэгістра забяспечыць кантроль за выкарыстаннем органаў і тканак чалавека, дазволіць аказваць дапамогу тым, хто мае патрэбу ў трансплантацыі, больш аператыўна.

Заканадаўчыя новаўвядзенні закранаюць і жывое донарства. Яны звужаюць кола тых, хто можа стаць донарам пры жыцці. Такое права атрымаюць толькі блізкія сваякі і сужэнцы. Аўтары нарматыўных палажэнняў зыходзяць з таго, што ў донара і рэцыпіента, якія з'яўляюцца сваякамі, лепшая сумяшчальнасць. А сужэнцам такую магчымасць далі вось па якой прычыне. "Сужэнец-донар садзейнічае паляпшэнню здароўя і якасці жыцця сужэнца-рэцыпіента", — заўважае парламентарый. А гэта аказвае станоўчае ўздзеянне на шлюбныя адносіны, прыйшлі да высновы распрацоўшчыкі.

Забарона не распаўсюджваецца на забор касцявога мозгу і гемапаэтычных ствалавых клетак (тых, з якіх надалей будуць развівацца ўсе клеткі крыві). Падзяліцца імі змогуць і чужыя людзі. А вось, скажам, аддаць частку печані чужому чалавеку будзе нельга.

— Гэта робіцца, каб пазбегнуць гандлю органамі, — каментуе старшыня парламенцкай камісіі, — як захад супраць "чорных трансплантолагаў". На жаль, такія факты ёсць у сусветнай практыцы.

Аднак прапанаваны распрацоўшчыкамі парадак — палка з двума канцамі. І наш суразмоўца, прафесійны ўрач, гэта разумее:

— З аднаго боку, мы змагаемся з карупцыяй, стараемся не дапусціць продажу органаў. А з другога — змяншаем колькасць донараў, а значыць, і шанцаў на атрыманне дапамогі. Так, органы і тканкі ад няроднасных донараў маюць горшую сумяшчальнасць, часцей здараецца адарванне. Але ці маем права мы пазбаўляць чалавека і гэтага, няхай нават самага малога, шанцу? Гэтае пытанне патрабуе абмеркаванняў.

Яшчэ адным захадам супраць незаконнай трансплантацыі павінна стаць і прапісаная ў законапраекце забарона на рэкламу попыту органаў і тканак (аналагічная норма адносна прапановы ўжо дзейнічае). Аб'явы накшталт "Куплю нырку" будуць незаконнымі і не павінны станавіцца публічнымі, напрыклад, друкавацца ў газетах сярод іншых рэкламных аб'яў.

Папраўкі ў некаторыя законы па пытаннях трансплантацыі органаў і тканак чалавека будуць вынесены на дэпутацкі разгляд падчас вясновай сесіі, якая пачнецца 2 красавіка. Прыняцце прапанаваных заканадаўчых змен, спадзяюцца распрацоўшчыкі, будзе спрыяць далейшаму развіццю трансплантацыі ў Беларусі.

— Мы выходзім на еўрапейскі ўзровень і лідзіруем у СНД, — сцвярджае Алег Вялічка. — Колькасць аперацый дастаткова вялікая, вынікі неблагія. Нашы спецыялісты праходзілі навучанне ў Амерыцы, Ізраілі. Вялікае дабро, што нашым людзям гэта робіцца бясплатна. На Захадзе такія паслугі каштуюць вялікіх грошай, і не кожны можа сабе гэта дазволіць нават пры страхавой медыцыне. Калі раней беларусы па магчымасці ехалі за мяжу на трансплантацыю, то цяпер, наадварот, да нас прыязджаюць з Расіі, іншых краін СНД, Прыбалтыкі, нават з Заходняй Еўропы.

Замацаваная заканадаўча прэзумпцыя згоды, зразумелая справа, патэнцыйна пашырае магчымасці транспланталогіі. А чаму не? Чаму б таму, каму губляць ужо няма чаго, не набыць магчымасць уратаваць ці падоўжыць чыёсьці жыццё, а можа, і не адно... У некаторых краінах той, хто адмаўляецца ад магчымага пасмяротнага донарства, не мае права прэтэндаваць на тое, каб стаць рэцыпіентам. Ніхто не ведае, на якім месцы можам апынуцца мы...

Ала МАЧАЛАВА.

Таццяна МІШАТКІНА, кандыдат філасофскіх навук, прафесар Міжнароднага дзяржаўнага экалагічнага ўніверсітэта імя А.Д. Сахарава, рэгіянальны эксперт ЮНЕСКА па біяэтыцы:

— Можна меркаваць, што дапаўненні і ўдакладненні да закона аб трансплантацыі адпавядаюць прынцыпам біяэтыкі. Варта нагадаць, што біяэтыка як досыць новы міждысцыплінарны кірунак заклікана ў першую чаргу абараняць правы чалавека пры яго вымушаным або добраахвотным сутыкненні з медыка-біялагічнымі маніпуляцыямі. Клопат аб жыцці і здароўі разглядаецца ў межах біяэтыкі як права кожнага чалавека, а не прыярытэтнае права абмежаванага кола асоб, — скажам, медыкаў, біёлагаў, заканадаўцаў або ўрада...

Такім чынам, можна гаварыць пра тое, што прынцыпам біяэтыкі адпавядае і прэзумпцыя згоды, і складанне рэестра на нязгоду/забарону на забор органаў. Аднак па-ранейшаму выклікае неадназначнае стаўленне да палажэння аб жывых донарах. У папраўках прадугледжана пэўнае пашырэнне патэнцыйных жывых донараў (напрыклад, партнёраў па шлюбе), але ранейшым застаецца забарона на дарэнне органаў і тканак староннімі людзьмі або далёкімі сваякамі. Небяспека крыміналу пазбаўляе магчымасці добраахвотнага ахвяравання сваіх парных органаў блізкімі сябрамі, каханымі і іншымі. Але гэтае пытанне вельмі складанае і неадназначнае...

Святлана БАРЫСЕНКА.